“Het kloppend hart achter het Muzeeaquarium.”
In een oud zwembad onder aan de dijk in Delfzijl, waar vroeger kinderen hun zwemdiploma haalden, draait nu een museum dat de zee ademt. Tussen vitrines vol schatten, modelzeilschepen en aquaria met vissen uit de Waddenzee en Noordzee werkt een man die alles draaiende houdt, zonder dat de meeste bezoekers het weten. Dick Tjaden, een vrijwilliger uit Delfzijl met een passie voor plannen, is (misschien wel) de stille motor van het Muzeeaquarium.
In Delfzijl, pal achter de dijk, ligt al jaren het Muzeeaquarium. Waar vroeger naast het kleine aquarium een zwembad lag, staat nu een uitgebreid museum met een indrukwekkende verzameling objecten, vissen en verhalen. De groei van het museum is zichtbaar, zelfs de vloer van het oude zwembad is nog te herkennen, in de ruimte waar nu het depot zich bevindt. Het is een plek waar verleden en heden elkaar ontmoeten.
Het Muzeeaquarium telt zo’n 77 vrijwilligers, van schoonmakers en receptiemedewerkers tot dierverzorgers. Maar achter de schermen is er één iemand die alles met elkaar verbindt. Directrice Cynthia Heinen, die ik vooraf telefonisch sprak, zei het treffend: “Zonder Dick geen Muzeeaquarium.”
Bij binnenkomst word ik vriendelijk ontvangen door een paar dames achter de receptie. Tussen de souvenirs kasten vol steentjes, schelpen en knuffelzeedieren wacht ik tot Dick me komt halen. Zijn kantoor blijkt al snel een spiegel van zijn werkstijl: strak georganiseerd, overzichtelijk en netjes gesorteerde mappen boordevol informatie. “Toen ik hier net begon had ik één map,” vertelt hij met een glimlach, terwijl hij een kast opent met inmiddels minstens veertig dikgevulde exemplaren.
de vrijwillige manager
Dick bekleedt de functie van facilitair manager, maar dat dekt de lading amper. Hij toont me een organisatieschema waarin hij op gelijke hoogte staat met de directeur. “Het managementteam bestaat uit de directeur… en dan dus ik, zei de gek,” grapt hij. Niet veel mensen zouden zo’n verantwoordelijkheid op vrijwillige basis dragen, maar voor Dick is het de normaalste zaak van de wereld.
Hij regelt álles, van onderhoud en personeelsplanning tot het regelen van eten en drinken bij de kantine. En dat doet hij met een bijzondere superkracht: Excel. Dick heeft zelf systemen ontwikkeld die taken automatisch plannen, roosterwijzigingen verwerken en allerlei processen stroomlijnen. Wat voor anderen magische tovenarij lijkt, is voor hem gewoon logisch nadenken. “Als de computer het voor mij kan doen, dan laat ik het de computer doen,” zegt hij nuchter.
Op mijn werk zouden we daar een heel team voor nodig hebben, maar Dick doet het in zijn eentje. “Ik heb formules gemaakt waarmee het systeem zich aanpast als er iets verandert,” vertelt hij. Ik was onder de indruk. Niet alleen van de techniek, maar van zijn scherpte en enthousiasme, en dat terwijl hij inmiddels bijna 80 is.
nooit stilzitten
Op de vraag of hij dit werk blijft doen zolang het kan, antwoordt hij bijna verbaasd: “Ach, anders zit je toch thuis?” Dick was ooit werkzaam bij een organisatie waar hij met pensioen moest rond zijn zestigste. Maar stilzitten was niets voor hem. Hij klopte aan bij een uitzendbureau en bood zich aan. “Ze keken me aan alsof ik gek was,” lacht hij. Te oud, was de conclusie.
Gelukkig vond hij zijn draai in vrijwilligerswerk: eerst bij de buurtbus, daarna bij het Muzeeaquarium. Wat begon met het verbeteren van een systeem, groeide uit tot een onmisbare rol in de organisatie. “Dit is voor mij een bedrijf,” zegt hij, “maar anderen zien het als hobby.” En dat verschil is merkbaar. Vrijwilligers komen soms maar één dag per week en zijn minder gebonden. Toch heeft Dick veel begrip: “Mensen doen dit vrijwillig, dus je kunt niet te veel eisen.”
En dat typeert hem. Ondanks zijn enorme inzet, heeft hij vooral oog voor anderen.
liefde, dans en herinneringen aan zee
Ook buiten het aquarium heeft Dick een rijk leven. Zijn vrouw overleed enkele jaren geleden, maar inmiddels heeft hij een vriendin met wie hij graag danst. “We kenden elkaar al van school,” vertelt hij, terwijl hij me trots een foto toont. Ze dansen samen in een jazzclub, wonen ieder in hun eigen huis en geven elkaar de ruimte. “Ze zei dat ze zo graag nog eens wilde dansen. Dus ik zei: “Nou, kom, dan gaan we dansen.”.
Ik vroeg hem of zijn werk in het aquarium ook voortkomt uit liefde voor de zee. “Niet per se,” antwoordt hij. “Ik hou vooral van regelen en plannen.” Toch blijkt zijn band met de zee dieper te gaan dan hij toegeeft. Zijn vader was zeevaarder, gezagvoerder zelfs, en een model van zijn schip staat in het museum. Hij vertelt hoe zijn vader in de jaren ’30 en ’40 met een loodsboot in de storm het open water op ging, een sloep liet zakken en via een touwladder aan boord van zeeschepen klom. “Mijn vader heeft nog gevaren op een driemaster,” zegt Dick met een mengeling van trots en verwondering.
een onmisbare kracht
Sinds 2007–2008 is Dick actief bij het Muzeeaquarium. Dat betekent dat hij er inmiddels al ruim 17 jaar werkt, zonder er een cent voor te krijgen. Hij doet het met plezier, vanuit een diep verantwoordelijkheidsgevoel en een tomeloze energie die moeilijk te vatten is in woorden. Terwijl veel mensen hun pensioen gebruiken om rust te zoeken, vindt Dick zijn geluk in structuur, systemen en samenwerking.
En misschien is dat wel het mooiste aan dit verhaal: Dick bewijst dat stille krachten vaak de sterkste zijn. Dat passie niet gebonden is aan leeftijd. En dat de magie van een museum soms schuilgaat in een Excel-bestand, en in de man die dat bestand tot leven brengt.
auteur & fotograaf Roxy Doornbos
